Ooit ben ik putjesschepper geweest. Tijdens een praktijkstage in een volkswijk. Dertien halve weken logeerde ik bij een Antilliaanse overgrootmoeder van 54. Overdag werkte ik bij het Buurt Service Team. ’s Avonds mocht ik bij mijn begeleider gaan vertellen wat dat werk met mij deed en hoe ik me voelde. Ik kan je vertellen: vrij weinig na zo’n lange dag.
Het was mijn eigen wens om, zoals dat heette, een Theologisch Practicum toe te voegen aan mijn opleiding. Dat deed ik bij de Rooms-Katholieke zusteruniversiteit, want mijn eigen Protestantse Universiteit had zoiets toen nog niet. Ik had er tot dan weliswaar veel geleerd, maar dat was allemaal erg theoretisch. Wat kun je ermee als je de straat opgaat, letterlijk? Wat kun je met de vragen en belevenissen van mensen die verder van je afstaan? De praktijkstage was dus echte onderdompeling.
Ik was welkom in de Dordtse volkswijk Oud-Krispijn bij het project De Buitenwacht. Zij regelden een stage voor me en een overnachtingsplek. Want het is goed om ook in de wijk te logeren om echt gevoel te krijgen bij de mensen die er wonen. De Antilliaanse overgrootmoeder zorgde niet alleen voor mij, maar ook nog voor haar eigen moeder, die even verderop in een verzorgingshuis woonde. Vijf generaties kwamen zo over de vloer. ’s Ochtends vroeg kwamen eens een meisje van zes en een jongetje van twee binnen. Zij was de tante van hem. Dat krijg je als generaties zo dichtbij elkaar liggen. Het houdt ze ook veel dichter bij elkaar en ik zag wel het voordeel dat er veel minder sprake zou zijn van een generatiekloof, zoals ik die om me heen zie als generaties minimaal dertig jaar in leeftijd verschillen.
Ik zag hoe makkelijk Wehkamp het maakte om een nieuwe TV of een nieuwe koelkast aan te schaffen: gewoon op afbetaling. Kost niet veel; per maand dan. En we stoeiden met elkaar over het moment waarop ik mijn vergoeding betaalde voor kost- en inwoning. Die wilde ze echt vooraf hebben, want ze moest er haar boodschappen van betalen. Hoe naïef was ik dat ik dacht wel achteraf te kunnen betalen?
Het waren die kleine dingen en kleine opmerkingen die me bij bleven. Toen ik in het Buurt Service Team kwam te werken zag ik al gauw de relativiteit van mijn werkmentaliteit. Hoezo zo snel mogelijk schoffelen? Waarom zou je? Er wacht weer een nieuw plantsoen daarna. Bovendien hoeven we vandaag maar zoveel, dus rustig aan vriend! En waarom zou je ook, voor die beloning, en niet altijd ‘lekker in de buitenlucht’? Het kon nat en guur zijn, bovendien ben je de hele dag fysiek bezig. Rustig aan, dan breekt het lijntje niet. Eens regende het hard. En ondanks het schuilen was ik toch behoorlijk doorweekt in mijn oranje reflecterende en gevoerde jas. Toen mijn begeleider vroeg hoe dat voor me was en wat ik erbij voelde kon ik op dat moment alleen maar geïrriteerd zeggen: ‘Niets! Ik wil douchen, eten en naar bed!’
Het werk gaf tijd voor gesprekken. Over hoe mensen er terecht kwamen. Via re-integratie, schuldsanering, begeleid werk, en ook als taakstraf. Ik leerde anders kijken naar alle toeslagen (‘Nederland papierland’ herhaalde een Turk steeds weer) en ook naar mijn eigen geloof, toen een moslim in het busje vroeg: ‘Hoe kunnen jullie nu zeggen dat je in één God gelooft, die uit drie personen bestaat? En hoezo heeft God een zoon?’ Al pratend hebben we zo ook putjes geschept. En zag ik wat mensen allemaal onder de putdeksels in het riool dumpten aan frituurvet en andere troep.
Het was een onderdompeling, terwijl ik ook zag dat we allemaal gewoon mensen zijn die hetzelfde zoeken: leven, liefde en een plek om te schuilen. De coördinator van het Buurt Service Team zag dat ik was veranderd. Ze was van Joodse oorsprong en had mij binnen zien komen en gedacht: dat is echt een 'sabbon', een zeepjongen. Nu bleek ik dat niet te zijn of was ik het niet meer, en noemde ze me een 'jeled tov Jerusjalajiem', een goed kind van Jeruzalem. Een betere aanbeveling heb ik sindsdien nooit meer op LinkedIn gekregen…
Otto Grevink is dominee in De Langstraat en verbonden aan Pioniersplek Zin op School. Reacties zijn welkom op ottogrevink@gmail.com.